1960 askeri darbesi ne demek?
27 Mayıs 1960 Askeri Darbesi
27 Mayıs 1960 Askeri Darbesi, Türkiye Cumhuriyeti tarihinde gerçekleşen ilk askeri darbedir. Darbe, Türk Silahlı Kuvvetleri (TSK) içerisinde örgütlenen bir grup subay tarafından, Demokrat Parti (DP) hükümetine karşı gerçekleştirilmiştir.
Darbeye Giden Süreç:
- Siyasi ve Ekonomik Sorunlar: 1950'lerde iktidara gelen DP, ilk yıllarında ekonomik büyüme sağlamış olsa da, son dönemlerinde ekonomik sıkıntılar ve enflasyon artışı yaşanmıştır. Ayrıca, DP'nin muhalefeti baskı altına alma çabaları ve basına yönelik sansür uygulamaları, siyasi gerginliği tırmandırmıştır.
- Öğrenci Olayları: Özellikle İstanbul Üniversitesi ve Ankara Üniversitesi gibi büyük üniversitelerde öğrenci hareketleri başlamış, hükümet karşıtı protestolar düzenlenmiştir. Bu olaylar, darbe ortamının oluşmasında etkili olmuştur.
- Ordu İçindeki Hoşnutsuzluk: TSK içinde, DP hükümetinin orduya müdahale ettiği, bazı atamalarda liyakatin göz ardı edildiği ve ordunun itibarının zedelendiği yönünde bir hoşnutsuzluk mevcuttu.
Darbenin Gerçekleşmesi:
27 Mayıs sabahı, Albay Alparslan Türkeş'in radyodan okuduğu bildiriyle darbe duyurulmuştur. Cumhurbaşkanı Celal Bayar, Başbakan Adnan Menderes ve diğer DP yöneticileri tutuklanmıştır. Ülkede sıkıyönetim ilan edilmiş ve TBMM feshedilmiştir.
Darbe Sonrası:
- Milli Birlik Komitesi (MBK): Darbeyi gerçekleştiren subaylar, Milli Birlik Komitesi adı altında yönetimi ele almışlardır. Cemal Gürsel, MBK'nın başkanı olmuş ve devlet başkanı olarak görev yapmıştır.
- Yargılamalar: DP yöneticileri, Yassıada'da kurulan özel mahkemelerde yargılanmışlardır. Adnan Menderes, Fatin Rüştü Zorlu ve Hasan Polatkan idam cezasına çarptırılmışlardır. Diğer DP'liler ise çeşitli hapis cezalarına çarptırılmışlardır. Bu yargılamalar, Türk siyasi tarihinde önemli bir tartışma konusudur.
- Yeni Anayasa: 1961 yılında yeni bir anayasa hazırlanmış ve halkoyuna sunularak kabul edilmiştir. 1961 Anayasası, daha özgürlükçü ve demokratik bir yapıya sahipti.
Darbe'nin Sonuçları:
27 Mayıs Darbesi, Türk siyasi tarihinde derin izler bırakmıştır. DP'nin iktidardan düşürülmesi ve DP yöneticilerinin yargılanması, siyasi kutuplaşmayı artırmış ve darbe geleneğinin yerleşmesine zemin hazırlamıştır. Diğer yandan, 1961 Anayasası ile daha demokratik bir düzenin kurulması amaçlanmıştır.
Önemli Kavramlar: